Wyobraź sobie, że tylko 2% kontenerów na świecie jest fizycznie sprawdzanych przez służby celne. Pozostałe 98% przewozi towary, które stanowią krwiobieg globalnego handlu, ale są też idealną kryjówką dla przestępców. To właśnie „ciemna strona” transportu morskiego – ukryty, nielegalny handel, który wykorzystuje te same złożone łańcuchy dostaw, co legalne firmy
Skala problemu jest szokująca. W porcie w Gdańsku w kontenerach z odzieżą celnicy znaleźli prawie 400 kg haszyszu i leki psychotropowe o wartości ponad 34 mln zł (źródło). W Hamburgu i Antwerpii przechwycono 23 tony kokainy, ukrytej w puszkach z kitem (źródło), co było największym w historii Europy przemytem.
Dlaczego to się dzieje? Dwadzieścia największych portów w Unii Europejskiej, w tym Rotterdam, Antwerpia i Hamburg, obsługuje blisko 80% całego ruchu kontenerowego. Ogromna ilość ładunków sprawia, że fizyczna kontrola każdego kontenera jest po prostu niemożliwa. Dlatego kluczem do walki z przemytem jest inteligentne profilowanie ryzyka.
W dalszej części artykułu dowiesz się, jak przestępcy wykorzystują słabości systemu, a także w jaki sposób armatorzy, porty i służby celne chronią globalne łańcuchy dostaw, używając zaawansowanych technologii i procedur. Publikacja nie ma charakteru instruktażowego a napisana jest ku przestrodze. Zapraszam do lektury.
Przemyt w transporcie morskim: metody przemytników
Zorganizowane grupy przestępcze stale udoskonalają swoje metody, wykorzystując każdą lukę w systemie transportowym.
"Koń trojański": Ukrywanie nielegalnych towarów
Najczęstszą metodą jest ukrywanie nielegalnych ładunków wewnątrz legalnych przesyłek. Ten sposób, znany jako rip-on/rip-off, polega na podrzucaniu narkotyków do kontenerów firm, które sprowadzają setki jednostek ładunkowych miesięcznie i nie są podejrzane o udział w handlu. Dzięki temu, nielegalny ładunek podróżuje „pod przykryciem” renomowanego przedsiębiorstwa, co znacząco obniża profil ryzyka przesyłki i utrudnia jej wykrycie.
Manipulacja plombami i struktura kontenera
Plomby kontenerowe, choć symbolizują bezpieczeństwo, są dla przestępców jedynie drobną przeszkodą. Manipulacja plombami butelkowymi lub kablowymi jest najmniej inwazyjną metodą dostania się do środka i podrzucenia nielegalnych towarów. Przestępcy potrafią przeciąć plombę, a następnie ją skleić lub manipulować trzpieniem, często przy udziale skorumpowanych pracowników portowych.
Towary przemycane są także w samej konstrukcji kontenera. W uniwersalnych kontenerach (ISO) przestępcy wykorzystują słupki narożne lub belki poprzeczne, a w kontenerach chłodniczych (reefer) chowają narkotyki w izolacji lub za klapami rewizyjnymi. Wykrycie takich ładunków wymaga zaawansowanego skanowania lub fizycznego demontażu.
Fałszywa dokumentacja przewozowa
Działalność przestępców to dziś także przestępczość cyfrowa. Fałszowanie listów przewozowych i dokumentów celnych to kluczowy element strategii. Grozi za to nawet do 5 lat więzienia.
Dodatkowo, rosnącym problemem są „fałszywi przewoźnicy”, którzy podszywają się pod legalne firmy, używając fałszywych referencji i dokumentów. Dlatego spedytorzy, importerzy i eksporterzy muszą stosować „zasadę ograniczonego zaufania” i weryfikować każdego nowego partnera biznesowego.
Pierwsza linia obrony: Armatorzy i porty
W odpowiedzi na pomysłowość przemytników, sektor logistyczny wprowadza zaawansowane, wielowarstwowe systemy obrony.
Zaawansowane technologie skanowania i detekcji
Głównym orężem w walce z przemytem jest dziś technologia. W portach stosuje się zaawansowane skanery rentgenowskie (RTG), które prześwietlają całe kontenery, wykrywając nietypowe kształty i gęstości. W przypadku podejrzenia, używane są spektrometry Ramana, które identyfikują substancje chemiczne w płynach, proszkach czy tabletkach, bez konieczności otwierania opakowania.
Ta symbioza technologii jest kluczowa: skanery RTG pozwalają na szybkie masowe przesiewanie ładunków, a precyzyjne detektory służą do dogłębnego badania podejrzanych przesyłek.
Analityka danych i profilowanie ryzyka
Ponieważ fizyczna kontrola wszystkich kontenerów jest niemożliwa, coraz częściej wykorzystuje się sztuczną inteligencję (AI) do inteligentnej predykcji. Systemy takie jak ConTraffic czy Advanced Cargo Analysis (ACA) analizują ogromne ilości danych — trasy, historyczne dane wysyłkowe, informacje o przewoźnikach — aby identyfikować podejrzane ładunki, zanim jeszcze dotrą do portu docelowego.
Takie podejście to fundamentalna zmiana: zamiast szukać „igły w stogu siana”, systemy analityczne pomagają znaleźć ten „stóg siana”, w którym najprawdopodobniej znajduje się igła.
| Technologia | Opis | Zastosowanie |
|---|---|---|
| Skanery RTG | Prześwietlają kontenery i pojazdy transportowe. | Masowe przesiewanie ładunków, wykrywanie ukrytych towarów. |
| Spektrometry Ramana | Identyfikują substancje chemiczne w płynach, proszkach czy tabletkach. | Błyskawiczne wykrywanie narkotyków w zamkniętych opakowaniach. |
| Analityka Danych (AI) | Analizują dokumenty i dane historyczne. | Profilowanie ryzyka przesyłki i wykrywanie anomalii. |
Procedury bezpieczeństwa
Technologie są skuteczne tylko wtedy, gdy są wspierane przez rygorystyczne procedury. Kluczowe są programy takie jak CTPAT (Customs-Trade Partnership Against Terrorism), które wymagają od firm przestrzegania wysokich standardów bezpieczeństwa w całym łańcuchu dostaw.
Jednym z najważniejszych wymogów jest weryfikacja plomby, określana jako proces VVTT:
V (View): Wizualna kontrola plomby w poszukiwaniu śladów manipulacji.
V (Verify): Sprawdzenie numeru plomby z numerem w dokumentacji.
T (Tug): Silne pociągnięcie plomby, żeby upewnić się, że jest dobrze zamocowana.
T (Twist): Próba przekręcenia plomby, aby sprawdzić, czy się nie luzuje.
Poza tym, firmy muszą prowadzić rygorystyczne logi plomb, odnotowując, kiedy i przez kogo zostały użyte.
| Metoda Przemytu | Środek Zaradczy |
|---|---|
| Ukrywanie w legalnym ładunku | Analiza danych (AI) i skanery RTG. |
| Manipulacja plombami | Procedura VVTT i rygorystyczne logi plomb. |
| Ukrywanie w strukturze kontenera | Skanowanie RTG i psy wyszkolone do wykrywania narkotyków. |
| Fałszywa dokumentacja | Analityka danych i weryfikacja dokumentów na etapie odprawy celnej. |
Przemyt w transporcie morskim: władza w akcji
Służby celne to ostatni, ale kluczowy element obrony. Są uprawnione do kontroli zgodności towarów z regulacjami, zwłaszcza tych dotyczących nielegalnego handlu. Odprawa celna w porcie pochodzenia i przeznaczenia jest kluczowym momentem do weryfikacji dokumentów i wykrywania fałszerstw.
Żaden kraj nie jest w stanie działać samodzielnie, dlatego tak ważna jest międzynarodowa współpraca. Przykładem jest Inicjatywa na rzecz Bezpieczeństwa Kontenerów (CSI), w ramach której amerykańskie służby stacjonują w portach zagranicznych, aby identyfikować kontenery o wysokim ryzyku, zanim wyruszą do USA.
Na skalę europejską, kluczową inicjatywą jest Europejski Sojusz Portów (EPA). To partnerstwo publiczno-prywatne, które łączy największe porty (w tym Port Gdańsk S.A.), organy ścigania (Europol) i instytucje unijne. Celem jest zwiększenie odporności centrów logistycznych na infiltrację przestępczą poprzez koordynację działań i wymianę informacji.
Podsumowanie. Przyszłość konteneryzacji: odporność i innowacje
Walka z nielegalnym handlem w transporcie morskim to niekończąca się gra w kotka i myszkę. Mimo spektakularnych zatrzymań, przestępcy nieustannie dostosowują swoje metody. Dziś wykorzystują już nie tylko braki w fizycznej kontroli, ale też luki w weryfikacji dokumentacji i wiarygodności partnerów.
Kluczem do sukcesu jest współpraca wszystkich stron:
Firm transportowych i portów, które wdrażają zaawansowane procedury, takie jak proces VVTT, i inwestują w technologie skanowania i analityki danych.
Służb celnych i agencji międzynarodowych, które dzielą się informacjami w ramach inicjatyw takich jak Europejski Sojusz Portów (EPA) i CSI.
Bezpieczeństwo globalnego handlu zależy od integracji na trzech poziomach: technologii (skanery), danych (AI) i ludzi (współpraca). Każdy podmiot w łańcuchu dostaw ma kluczową rolę do odegrania, aby chronić system, który służy legalnej gospodarce, przed jego „ciemną stroną”.
A Wy mieliście „przygodę” z niechcianym towarem w kontenerze? Dajcie znać w komentarzu na LinkedIn.
